«حمام برنجی» چطور وارد خانه تهرانی‌ها شد؟ | ردپای سماورهای زغالی در باغ‌های طرشت و دولاب
تاریخ انتشار: ۲۱ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۸۱۸۱۶۵
همشهری آنلاین، مریم باقرپور: سماور در لغت به معنای خودجوش است. در لغت‌نامه دهخدا، ناظم الاطبا، فرهنگ عمید و... هم‌ریشه کلمه روسی معرفی شده و آمده که یک قسم از ابزاری است که برای جوش آوردن آب به کار می‌رود و در میانش آتشخانه است. البته «فریدون آدمیت» در کتاب امیرکبیر و ایران، تلفظ صحیح آن را « سماوار» دانسته و عنوان کرده که مردم عادی به آن حمام برنجی می‌گفتند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
قصه های خواندنی تهران را اینجا بخوانید
آشنایی ایرانی‌ها با سماور از ابتدای سلطنت ناصرالدین شاه، یعنی اواسط قرن نوزدهم میلادی آغاز شد. در آن دوران دربار فرانسه هدایایی برای شاه و صدراعظمش‌امیرکبیر فرستادند که ۲ سماور یکی با نقره مطلا و دیگری نقره مطلا جزءشان بود. همچنین در سال ۱۲۶۶ قمری ملک‌التجار روسیه، ویش قرتسوف، سماوری با یک دست ظرف چایخوری برای امیرکبیر فرستاد و همین موضوع بهانه‌ای برای سفارش ساخت سماور توسط یکی از صنعتگران اصفهانی شد که نظیرش را بسازد.
در نتیجه از همان دوره امیرکبیر بود که سماورسازی کار دواتگران شد که بلد بودند با فلز دوات یعنی ظرف نگهداری جوهر بسازند و نام دواتگری مترادف شد با سماورسازی. استادان این فن در سراسر ایران گسترده شدند و بیشتر در تهران و اصفهان و بروجرد و سماورهایی با مس، برنج یا ورشو (آلیاژی از ترکیب مس، نیکل و روی) با شکل و شمایل مختلف می‌ساختند.
در گذر زمان سماور جایگاه خودش را یافت تا جایی که بر روی سنگ مزار خان‌ها و بزرگان لرستان نقش سماور و قوری و استکان حک شد و حتی علی جواهر کلام، در اطلاعات بانوان سال ۱۳۳۸ خورشیدی از سماور ساززن قمرالسلطنه یاد می‌کند و می‌نویسد: « خانم قمرالسلطنه دختر فتحعلی شاه و همسر میرزا حسین‌خان سپهسالار یکی از سرگرمی‌هایش، سماوری بود که از روسیه آورده بودند و وقتی آب در این سماور به جوش می‌آمد، در اثر خروج بخار آب صدایی ایجاد می‌شد که می‌گفتند سماور ساز می‌زند. »
سماور در باغهاسماور به مرور زمان جایگاه خودش را بین مردم و قهوه خانه‌ها یافت. در واقع از اواخر دوره ناصری به بعد تهرانی‌ها برای نوشیدن چای به قهوه‌خانه رفتند و در تهران قهوه‌خانه‌ای نبود که سماور و قوری و دیگر ملزومات یعنی چای و قلیان نداشته باشد. البته سماورهای قدیمی زغالی بود. چون حمل و نقل و روبراه کردن آن در سفرها و بیابان به راحتی امکان‌پذیر بود. به همین دلیل تهران‌ها هر فرصتی که پیدا می‌کردند به ویژه در ایام نوروز و تعطیلات دیگر بساط خود را در باغ‌ها و بستان‌های اطراف تهران دائر می‌کردند که سماور عضو جدانشدنی آن به شمار می‌آمد. از جمله این مکان‌ها اراضی آب کرج، باغ‌های طرشت و دولاب و... بود. «رضا طرشتی نژاد» از نوادگان کدخدای طرشت می‌گوید: « در بسیاری از عکس‌های باقی مانده از گذشته‌های دور سماور دیده می‌شود. »
رونق سماورسازی در پایتختسماورها بعدها نفت‌سوز شدند و در دهه ۲۰ شمسی هم کارخانه‌های سماورسازی برادران ورشوچی و سماورسازی عالی‌نسب کار را تمام کردند تا خانه ایرانی بدون سماور نماند. همین سماورها که ابتدایی‌ترین وسیله پذیرایی بودند نمادی از گرمی و صمیمیت دورهمی‌های ایرانیان و خاطره‌ساز شدند در ذهن و جان نسل‌ها. همین تعارف چای که ساده‌ترین روش پذیرایی بود در روضه‌ها و مجالس عزاداری محرم هم جایگاهی بالا به دست آورد و «چای روضه» مشهور و به شعر و عرفان و ادبیات ایران هم وارد شد.
منبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: امیرکبیر چای ناصرالدین شاه هویت شهری امیر کبیر روسیه تهران باغ ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۸۱۸۱۶۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
فراخوان نوجوانان تهرانی برای شرکت در مسابقه «هم‌سُرا»
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، دومین دوره مسابقه سرود «هم‌سُرا» به مناسبت گرامیداشت ایام ولایت حضرت علی (ع) با هدف راه‌اندازی گروه سرود نوجوانان فرهنگسراها، خلق اثر هنری ماندگار و کشف و پرورش استعداد‌های نوجوانان در فرهنگسرا‌های شهر تهران برگزار می‌شود.
نوجوانان علاقه‌مند برای شرکت در این مسابقه و کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند به نزدیکترین فرهنگسرای محل سکونت خود یا درگاه رسمی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به نشانی farhangsara.ir مراجعه کنند.
در این دوره از مسابقات، رقابت در دو بخش گروه سرود ثابت فرهنگسرا (متشکل از نوجوانان مقطع اول یا دوم متوسطه با اعضای ثابت برای رقابت در این مسابقه) و گروه سرود حرفه‌ای فرهنگسرا (متشکل از گروه‌های شرکت‌کننده مدعو) برگزار می‌شود و فرهنگسراها فرصت دارند تا ۲۰ اردیبهشت گروه‌های سرود را به دبیرخانه معرفی کنند.
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت